امروزه به علت تعطیلی مدارس بر اثر همه‌گیر شدن ویروس کرونا و سایر دلایل تولید محتوای آموزشی در مدارس اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است و نیاز به تولید محتوا بیشتر احساس می‌شود. مدارس مختلف سعی می‌کنند در قالب‌های گوناگون برای دانشآموزان خود محتواهای آموزشی تهیه کنند و آن را از طریق شبکه‌های اجتماعی و سایت مدرسه در اختیار همه قرار دهند. این روش در بهبود عملکرد دانشآموزان و یادگیری بهتر آنها مؤثر است.
ویژگی‌های محتوای آموزشی چیست؟
محتوای آموزشی مجموعه‌ای از تصاویر، متن‌ها، ویدئوها و محصولات صوتی است که به کمک سیستم رایانه‌ای تولید می‌شود تا مباحث درسی را آموزش دهد. محتواهای آموزشی توسط مدرسان این دروس و متخصصین رایانه ایجاد می‌شوند و در شبکه‌های اجتماعی و سایت‌ها مورد استفاده‌ی عموم قرار می‌گیرد. محتوای آموزشی باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:
- نیاز دانشآموزان را برآورده سازد
- واضح، قابل درک و ساده باشند
- قابلیت سنجش داشته باشند
- علمی و مستند و به‌روز باشد
- تعاملی باشد، به شکلی که افراد هنگام آموختن نقش فعالی داشته باشند
- با گروه سنی و قوه درک افراد مطابقت داشته باشد و علایق آنها را برانگیزد
- مطالب باید در یک مسیر مشخص و به صورت منطقی و با توجه به مطالب آن رشته و یادگیریهای قبلی دانشآموزان تهیه و تنظیم شود
روش‌های تولید محتوای آموزشی
در تولید محتوا اول می‌بایستی تعیین کرد که چه چیزی را می‌خواهیم از این روش به دانشآموزان آموزش دهید. به عنوان مثال برای درس ریاضی چه نوع محتوا و چه روشی برای ارائه مناسب است؟ آیا محتوای ویدئویی کافی است یا جزوات کمکی هم باید تهیه شود؟
از روش‌های تولید محتوا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تهیه جزوه‌ها و کتاب‌های کمک درسی
- تهیه پوسترهای آموزشی
- تهیه ویدئوهای درسی و پرورشی
- تولید پادکست و محتوای صوتی
- تهیه کلیپ، انیمیشن
محتوای آموزشی باید از جذابیت‌های بالایی برخوردار باشد تا دانشآموزان علاقه‌مند باشند از آن استفاده کنند. تولید محتوای آموزشی دنیای وسیعی دارد. در برخی موارد منظور از تولید محتوا همان تدریس مباحث درسی است که دانشآموزان بتوانند به صورت آفلاین از آن استفاده کنند. که معمولاً هم به صورت ویدیو تدوین می‌شود. این نوع محتوای آموزشی ویدئویی به دلیل موشن‌ها، انیمیشن‌ها، جلوه‌های بصری و صوتی مختص به یک فرد یعنی شخص معلم ساخته می‌شود. البته بهترین روش آموزشی این است که معلم در کنار تدریسش از محتواهای آموزشی مانند فیلم و تصویر استفاده کند. در مواردی تولید محتوای آموزشی الکترونیکی می‌تواند جایگزین خوبی باشد. از آنجایی که ۷۵% یادگیری انسان از کانال کاربرد حس بینایی است لذا استفاده از وسایل و رسانه‌های آموزشی می‌تواند بهترین گزینه باشد. در این میان تصویر و فیلم است که نسبت به سایر محتواها مزیت بیشتری دارد.
روش تدریس معکوس
در روش تدریس معکوس یا flipped classroom مهم‌ترین ابزار کار تولید محتوای آموزشی الکترونیکی است. کلاس درس معکوس در حقیقت روشی است که فعالیت های کلاسی و تکالیف را وارونه یا معکوس می‌کند. به این صورت که دانشآموزان ابتدا مطالب تازه را در خانه و از طریق ویدیو دریافت می‌کنند و سپس از زمان کلاس، برای گفتگو در مورد اطلاعات جدید، حل تمرین‌‌ها و عملی کردن آموزش‌ها استفاده می‌نمایند. در این رویکرد آموزشی، کلاس درس به یک محیط یادگیری پویا و تعاملی تبدیل می‌شود و معلم دانشآموزان را برای استفاده از مفاهیم و درگیر کردن خلاقانه با موضوع، راهنمایی می‌کند.
دانشآموزان بازیگر اصلی این روش هستند چون در جلسه‌های یادگیری تعاملی به فعالیت‌های مشارکتی می‌پردازند و معلم فقط یک مشاهده‌گر و کمک‌کننده است به این ترتیب معلمان زمان بیشتری برای توجه فردی به دانشآموزان دارند.
آموزش معکوس موجب آزاد شدن وقت کلاس می‌شود. وقت کلاس به‌جای توضیح دادن مبانی درس توسط معلم، به مفاهیم پیچیده، بحث‌های گروهی، تمرین و کاربردهای تعاملی اختصاص داده می‌شود. معلم باید دروس را ضبط کند. یعنی یک‌بار درس را ارائه دهد و از آن فیلم بگیرد. سپس آن را با توجه به سن و شرایط دانشآموزان به بخش‌های مناسب تقسیم کند و میزان مناسبی از آن را قبل از هر جلسه در اختیار دانشآموزان قرار بدهد. در طول کلاس، دانشآموزان را راهنمایی می‌کنند تا آنچه را که در خانه آموخته‌اند، در سطح عمیق‌تری تجزیه و تحلیل کنند و از آنها استفاده نمایند.
مراحل ساخت ویدئوی آموزشی
تولید محتوای آموزشی یک کار بسیار زمان‌بر است. فرایند به این صورت است که در ابتدا معلم طرح درس یا سناریوی تدریس می‌نویسد؛ سپس، محتوای آموزشی را با نرم افزار تولید محتوا با محتوای بصری گرافیکی طراحی می‌کند. سپس با صدای خود آن را تدریس می‌کند. نهایتا وقتی فایل‌های صوتی تدریس آماده شد، آن را با محتوای آموزشی میکس کرده و تدوین را انجام می‌دهد.
مراحل انجام کار:
مرحله اول – نوشتن سناریو تدریس
مرحله دوم – ضبط صدا و تدریس
مرحله سوم – طراحی گرافیکی و موشن‌سازی
مرحله چهارم – تدوین
مرحله پنجم – رندر
قسمت محتوای آموزشی یکی از عوامل مهم و ضروری در هوشمندسازی مدارس است. مدارس می‌توانند محتوای آموزشی خود را در شبکه‌های اجتماعی مختلف یا سایت مدرسه در دسترس عموم و یا به‌طور خاص دانشآموزان خود قرار دهند.
مجتمع آموزشی فرهنگ منطقه ۴ تهران با تولید بیش از پنج‌هزار ویدئوی آموزشی جهت تسهیل فرآیند یاددهی و یادگیری (سایت آپارات) تولید پادکست‌های فرهنگی با موضوع مدرسه( رادیو تراش)،آماده‌سازی بیش از سیصد پست در حوزه‌ی روانشناسی تربیتی، فرهنگی، ادبی، هنری و آموزشی در اینستاگرام مدرسه همواره در تلاش است بهترین و جامع‌ترین منابع را در اختیار دانشآموزان قرار دهد. همچنین با پیاده‌سازی روش یادگیری معکوس استفاده‌ی بهینه را از فضای کلاس و فعالیت‌های مشارکتی با دانشآموزان بنماید.
