مقدمه

برخی از دانش‌آموزان در درس خواندن و به طور کلی بحث مطالعه، دغدغه‌هایی دارند این دسته از دانش‌آموزان عنوان می‌کنند که علی رغم مطالعه فراوان، باز هم به آن نتیجه دلخواه و مدنظر خود دست نمی ‌یابند.
اولین نکته‌ای که در هنگام درس خواندن باید مورد توجه دانش‌آموز باشد، مکان و زمان درس خواندن است. شرایط محیطی و زمانی در نحوه یادگیری و ماندگاری مطالب در ذهن، بسیار موثر است. توصیه می‌شود دانش‌آموز مکان و زمانی را برای مطالعه انتخاب کند که تمرکز حواس بیشتری را برای وی به دنبال داشته باشد و دانش‌آموز با فکری آسوده در مکانی مناسب و آرام و بدون سروصدا به درس خواندن بپردازد.
رفت و آمدهای مکرر، هوای نامناسب، گفت‌وگوی اطرافیان و موارد دیگر می‌تواند در چگونگی مطالعه دانش‌آموز موثر باشد.
از طرفی رنگ، نور و تهویه محل مطالعه نیز از موضوعات شایان توجه است زیرا با خستگی و حتی میزان یادگیری نسبت مستقیم دارد. رنگ محیط هر چه روشن‌تر باشد، برای ایجاد آرامش و تمرکز مفیدتر است.
به علاوه، هنگام مطالعه مغز به میزان زیادی اکسیژن نیاز دارد که این میزان از محل تهویه مناسب فراهم می‌شود بنابراین بهتر است دانش‌آموز هنگام مطالعه استراحت‌های کوتاهی به خود بدهد و در فضای باز چند نفس عمیق بکشد.
بسیاری از افراد معتقدند مطالعه باید صبح‌ها انجام شود اما افرادی نیز ترجیح می‌دهند شب‌ها را برای مطالعه کردن انتخاب کنند بنابراین با توجه به شناختی که هر فرد از خود دارد، باید تشخیص دهد که بهترین زمان مطالعه برای او چه زمانی است. البته مطالعات زیاد، حاکی از آن است که مغز در ساعات ابتدایی صبح، آمادگی بیشتری برای فراگیری دارد اما گر کسی در این ساعات نمی‌تواند تمرکز داشته باشد، می‌تواند با توجه به خصوصیات خود زمان دیگری را برای مطالعه انتخاب کند.
دومین نکته قابل تامل که در جهت حل مشکل این دسته از دانش‌آموزان به ذهن می‌رسد، تغییر روش‌ها و تکنیک‌های مطالعه است. بسیاری از روش‌های درس خواندن دانش‌آموزان غلط هستند، به عبارتی عادت‌هایی هستند که دانش‌آموز به مرور در طی زمان تحصیل خود به علت تکرار و اصرار بر استفاده از روش غلط خود، به آن دچار شده است. این دسته از دانش‌آموزان درصورتی که تکنیک مطالعه خود را تغییر دهند و از روش‌های پیشنهادی به صورت گام به گام و صحیح بهره ببرند، می‌توانند شانس خود را آزمایش کرده و در آزمون‌ها و امتحانات نمرات بهتری را کسب کنند.
شیوه صحیح مطالعه، مزیت‌هایی مانند کاهش زمان مطالعه، افزایش میزان یادگیری، طولانی کردن مدت زمان نگهداری مطالب در حافظه و به خاطرسپاری آسان‌تر اطلاعات را به دنبال دارد

تکنیک‌های مطالعه موثر برای دانش آموزان :

۱. مرحله اول قبل از تدریس معلم:

همه شما باکلمه پیش خوانی آشنا هستید که دبیران ومشاوران دائماً به شما پیشنهاد می کنند که قبل از شروع درس جدید، مطالب را پیش خوانی کنید .
فواید پیش خوانی: انگیزه وشوق یادگیری درشما بیشتر خواهد شد: با خواندن مطالب جدید قبل از شروع درس، شما با آگاهی ذهنی وارد کلاس درس خواهید شد.
روش های پیش خوانی
مطالب را از ابتدا تا انتها روزنامه وار بخوانید و نگاهی سریع و گذرا داشته باشید. زمانی که متن را مطالعه می‌کنید نکات کلیدی و مهم درس را مشخص کنید. سوالاتی که در آخر درس مطرح شده را مطالعه کنید سوال سازی کنید مثلاً مطالبی را که خوانده اید را به صورت سوال از خود بپرسید.

۲. مرحله دوم بعد از تدریس معلم:

بهترین روش یادگیری و تثبیت مطالب این است که، درسی را که معلم در طول روز به شما آموزش داده را همان روز وقت بگذارید و مطالعه نمایید.
خلاصه برداری و بازگویی مطالب درس به زبان خودتان.
با دیدن، بیان کردن و شنیدن، قدرت یادگیری سه برابر می شود و زمانی که نوشتن نیز به این موارد اضافه شود، مطمئناً قدرت یادگیری ۴ برابر خواهد شد.
از مطالب خلاصه برداری و نکته برداری کنید. مطالب را مرور کنید تکرار و مرور باعث می شود مطالب یادگرفته شده به مرحله تثبیت برسد. بعد از بازگویی مطالب ۵ دقیقه مرور سریع داشته باشید زیر مطلبی را که به سختی پاسخ می دهید و احساس می کنید خوب یاد نگرفته اید، خط بکشید.
یک روز بعد کتاب را نگاهی بیندازید و نکات مهم را در ۱۰ دقیقه مرور کنید. در آخر هفته ۱۰ دقیقه کل مطالب را نگاه کرده و مباحث سخت تر و مهم تر را مجدداً مرور کنید.

۳. خط کشیدن زیر نکات مهم:

این روش شاید نسبت به روش قبلی بهتر باشد ولی روش کاملی برای مطالعه نیست چرا که در این روش، بعضی افراد به جای آن که تمرکز و توجه بر روی یادگیری و درک مطالب داشته باشند ذهنشان معطوف به خط کشیدن روی نکات مهم است. حداقل روش صحیح خط کشیدن زیر نکات مهم به این صورت است که ابتدا مطالب را بخوانند و مفهوم را کاملاً درک کنند و سپس زیر نکات مهم خط بکشند نه آن که در کتاب دنبال نکات مهم بگردند تا زیر آن خط بکشند.

۴. حاشیه نویسی:

این روش نسبت به دو روش قبلی بهتر است ولی باز هم روشی مناسب برای درک عمیق مطالب و خواندن کتب درسی نیست ولی می‌تواند برای یادگیری مطالبی که از اهمیت چندانی برخوردار نیستند مورد استفاده قرار گیرد.

۵. خلاصه نویسی:

در این روش دانش‌آموز مطالب را می‌خواند و آنچه را درک کرده است بصورت خلاصه بر روی دفتری یادداشت می‌کند که این روش برای مطالعه مناسب است و از روش‌های قبلی بهتر است، چرا که در این روش ابتدا مطالب را درک کرده، سپس آن‌ها را یادداشت کنید.

۶. کلید برداری:

کلیدبرداری روشی بسیار مناسب برای خواندن و نوشتن نکات مهم است. در این روش دانش‌آموز پس از درک مطلب، بصورت کلیدی نکات مهم را یادداشت می‌کند و در واقع کلمه کلیدی، کوتاهترین و پرمعنی‌ترین کلمه‌ای است که با دیدن آن، مفهوم جمله تداعی شده و به خاطر آورده می‌شود.

مهارت‌های زندگی

هیچ فکر کرده اید چرا بعضی از افراد در زندگی موفق تر از دیگران به نظر می رسند؟
نه اینکه این‌ها مشکلی نداشته باشند بلکه می دانند چطور با مشکلات شان برخورد کنند. این افراد مهارتهایی دارند که شاید بقیه نداشته باشند. بعضی از آن‌ها ذاتا یا به دلیل نوع تربیت خانوادگی، این ویژگی را دارند و برخی آموزش دیده و روی خود کار کرده اند. استعدادها و نقاط قوت خود را به خوبی شناخته اند و آن‌ها را پرورش داده‌اند. می توانند با دیگران روابط خوب و صمیمانه برقرار کنند، احساسات، آرزوها و خواسته‌های خود را بیان کنند، مسائلی را که در زندگی با آن‌ها مواجه می‌شوند حل کنند، برای زندگی خود تصمیمات درست بگیرند. می توانند وقتی دچار هیجان‌هایی مثل ترس، خشم، خجالت یا غم شدند، با آ ن‌ها کنار بیایند و هیجان خود را به شکل درست ابراز کنند تا به خود و دیگران صدمه نزنند.
تعریف سازمان بهداشت جهانی از مهارت‌های زندگی یا Life Skills عبارت است از: مهارت‌های روانی- اجتماعی که به ما کمک می کند با نیاز‌ها و چالش‌های زندگی روزمره بهتر کنار بیاییم.
مهارت‌هایی که به ما برای زندگی بهتر کمک می کنند و کسب آنها، زندگی موفق را تشکیل می دهد.

این مهارت‌های دهگانه زندگی عبارتند از:
۱. خودآگاهی
۲. تصمیم گیری
۳. حل مسئله
۴. تفکر خلاقانه
۵. تفکر نقادانه
۶. مهارت ارتباطی
۷. مهارت مدیریت رابطه
۸. همدلی
۹. مدیریت احساسات و هیجان
۱۰. مدیریت استرس

همه این مهارت‌ها آموختنی هستند؛ آموختن در سطوح گوناگون به کودکان و بزرگ ترها.

مهارت هشتم : همدلی

مهارت همدلی و راه های رسیدن به آن

برای اینکه بتوانیم سختی های زندگی را که بنا به ماهیت اجتماعی مجبور به رو به رو شدن با آن ها هستیم پشت سر بگذاریم نیاز به حمایت های اجتماعی داریم و یکی از مهمترین این حمایت ها همدلی است .

زمانی که مشکلی دارید و دوست شما با دقت به سخنان شما گوش داده و شما را می فهمد، و وقتی از او جدا می شوید انرژی حاصل از این همدلی در وجود شما متجلی می گردد. در واقع این انرژی به شما توان می بخشد که خود را بهتر پذیرفته و با دیگران نیز ارتباط بهتر و خوشایندی برقرار کنید. همدلی، از نخستین سال های زندگی در افراد وجود دارد؛ اما افراد مختلف از نظر توان و تمایل به همدلی کردن با دیگران متفاوت هستند.

تفاوت های فردی

هر فرد ساختار ژنتیکی مخصوص به خود داشته و هر خانواده ای سبک و روش زندگی مخصوص به خود را دارا است. به این ترتیب هر یک از ما منحصر به فرد بوده بطوری که در بعضی زمینه ها با دیگران متفاوت و در برخی زمینه ها مشابه هستیم. برخی برای برقراری ارتباط، افرادی را بر می گزینند که بیشترین شباهت ها را با آنان داشته باشند و برخی معتقدند که تفاوت ها به ما فرصت می دهند که بفهمیم چه مهارت هایی را نداریم و باید به دنبال کسب آن ها باشیم.

تعریف همدلی

همدلی نوع خاصی از توجه داشتن به دیدگاه دیگران است. فرد از طریق ادراک واکنش های عاطفی دیگران، واکنش های عاطفی از خود نشان می دهد که به آن همدلی می گویند. به منظور برقراری روابط همدلانه فرد باید بتواند خود را جای دیگران گذاشته، امور را از دیدگاه آنان ببیند و از خود بپرسد که اگر جای او بودم چه احساسی داشتم؟ شرط لازم برای چنین کاری این است که فرد خود را بشناسد، آن گاه می تواند دیگران را نیز با همان وضعیتی که هستند با تمام ضعف ها و توانمدی هایشان بپذیرد و به آن ها احترام بگذارد.

راه های رسیدن به همدلی

درک چار چوب ذهنی دیگران

درک هر یک از ما با دیگری کاملاً متفاوت است، زیرا هر یک از ما بر حسب تجربیات خود موضوعی را تفسیر می کنیم. افرادی مایلند درباره ی موضوعی به تفصیل بشنوند، عده ای تنها می خواهند از نتایج چیزی باخبر شوند، باید بتوانیم چار چوب ذهنی دیگران را شناخته و بدانیم چه چیزی برای آن ها اهمیت دارد، آن گاه با برآوردن انتظارات شان می توانیم رابطه ای گرم و صمیمی ایجاد کنیم. باید در حد امکان چار چوب ذهنی خود را به دیگری نزدیک کرد تا زمینه سخن گفتن و ارتباط میسر شود گاهی به طور نا خود آگاه خود را با فردی صمیمی حس می کنیم که از نظر فرهنگی، تجارب زندگی و غیره با ما شباهت دارد؛ پس باید بتوانیم به سخنان طرف مقابل خواه موافق، خواه مخالف احترام بگذاریم و بکوشیم تا قضایا را از دیدگاه او ببینیم و درک کنیم.

کنترل احساست و هیجانات

افراد در برابرمحرک های مشابه احساسات مختلفی را تجربه می کنند. در برخورد با یک رویداد خاص، فردی ممکن است عصبانی شود، دیگری غمگین و یکی به راحتی از آن بگذرد. واکنش ها نیز متفاوت است. یکی عصبانیت خود را بروز می دهد، دیگری را متزلزل کرده و فکر می کند که چه باید بکند؟ میزان مهارت افراد در بیان احساسات، به برقراری ارتباط هر چه بهتر با دیگران کمک می کند، یکی از عوامل زیر بنایی در دست یابی به همدلی تسلط بر هیجانات و احساسات است.

ویژگی افراد دارای مهارت همدلی

افرادی که مهارت همدلی دارند معمولاً در بین دیگران بسیار محبوب و دوست داشتنی هستند.

ویژگی های منحصر به فرد این افراد

دوست داشتن دیگران- احترام گذاشتن به همه افراد- ارتباط با طیف وسیعی از افراد- مهارت در دوست یابی- محبوب بودن بین دیگران

ارمغان مهارت همدلی برای فرد

با داشتن مهارت همدلی می توانید به احساسات زیر دست پیدا کنید:

ایجاد حس خوشایند و مثبت در فرد

افزایش اعتماد به نفس و کار آمدی

کمک به تصمیم گیری بهتر از فواید مهارت همدلی

جلوگیری از سوء تفاهم ها و رفتارهای نا مناسب

تحکیم روابط بین فردی

کمک به شناخت بهتر دیگران و ایجاد روابط گسترده

افزایش مهارت همدلی

همدلی یک مهارت اکتسابی است که با تمرین و استفاده از راه های مناسب می توان آن را تقویت کرد. نمونه ای از این راه ها عبارتند از:

گوش دادن فعال

اولین قدم، تمرین گوش دادن فعال است. برای این کار باید به خوبی به طرف مقابلتان گوش داده و پاسخ های مناسبی نشان دهید. اگر در شرایط گوش دادن به حرف کسی نیستید، بهتر است از او بخواهید که در زمان دیگری با هم صحبت کنید. در این صورت ناراحتی فرد بسیار کمتر از زمانی خواهد بود که با شما صحبت کند ولی پاسخ نامناسب بگیرد.

حال برای گوش دادن فعال چه کارهایی باید انجام بگیرد؟

کارهای خود را کنار بگذارید و با تمام توجه به طرف مقابلتان گوش دهید.

تماس چشمی داشته باشید.

در بین صحبت های او با تکان دادن سر و حرکات بدن نشان بدهید که به حرف هایش توجه دارید.

خود را به جای او بگذارید تا حالش را بهتر درک کنید، فکر کنید اگر جای او بودید چه می کردید؟

برای کسب مهارت همدلی و گوش دادن فعال از تکنیک انعکاس برای عکس العمل دادن استفاده کنید.

انعکاس

این بخش شامل دو مبحث می شود :انعکاس احساس-انعکاس محتوا

انعکاس احساس

در این تکنیک باید با منعکس کردن احساسات، همدلی خود را نشان دهید. مثلاً می توانید بگویید: “مطئنم خیلی برایت سخت بوده” یا بگویید: “از خوشحال بودنت خوشحالم” در این صورت او احساس می کند که توسط شما درک شده است.

انعکاس محتوا

بعضی وقت ها موضوع مسأله هیجانی و احساسی نیست و به گفت و گوهای روزمره مربوط می شود. در این صورت هم باید با انعکاس حرف های مخاطب، او را تأیید کرده و نشان دهید که به صحبت هایش گوش می داده اید.

نصیحت و قضاوت کردن

در اکثر مواقع وقتی افراد با شما دردودل می کنند، درست و غلط موضوع را می دانند و تنها به دنبال کسی هستند که نگرانی هایشان را با او تقسیم کنند. اگر برای حل مشکلش راهکاری دارید حتماً به او بگویید ولی از توصیه های کلیشه ای و مقصر نشان دادن او خودداری کنید.

تعصب نداشتن

زندگی اجتماعی یعنی ارتباط با افراد مختلف؛ این افراد همیشه عقایدی شبیه شما ندارند و حتی ممکن است فکر و عقیده ای کاملاً مخالف داشته باشند. برای همدردی کردن با دیگران لازم است که تعصب را کنار بگذارید و حرف های دیگران را (حتی اگر مخالف آن هستید) گوش دهید. توجه داشته باشید که قرار نیست عقیده او را بپذیرید بلکه فقط باید به آن احترام بگذارید.

تعادل در همدلی

برای اینکه بتوانید مهارت همدلی خود را بالا ببرید، باید در عکس العمل نشان دادن تعادل برقرار کنید. نه آن قدر عکس العمل نشان دهید که به مشکل فرد افزوده شود و نه آن قدر بی اهمیت باشید که احساس کند او را درک نمی کنید. برای ایجاد تعادل باید واکنش منطقی نشان دهید. فکر کنید که این موضوع برای طرف مقابل چقدر اهمیت دارد و سپس متناسب با آن برخورد کنید.

آموزش مهارت همدلی به کودکان

مهارت همدلی باید از دوران کودکی به افراد آموزش داده شود تا در وجود او نهادینه گردد. فردی که در دوره ی کودکی و شکل گیری شخصیتش با دیگران همدلی نکرده، در بزرگسالی به سختی می تواند خود را جای دیگران بگذارد. برای آموزش مهارت همدلی به کودکان راه های مختلفی وجود دارد؛ مثلاً می توانید از او بخواهید که احساسات خود را در طول یک هفته مشخص کند و سپس به او بگویید که چرا همیشه یک احساس ثابت وجود ندارد. با ایجاد یک بحث گروهی در این زمینه، می توانید تفاوت احساسات و مهارت همدلی را به کودک آموزش دهید. البته بهتر است که برای آموزش هر چه بهتر این مهارت، با یک روانشناس صحبت کنید. با آموزش مهارت نوشتن نیز می توانید همدلی را در خود و فرزندتان تقویت کنید.

سخن آخر

مهارت همدلی یک مهارت ارتباطی بسیار مهم است و تمام افراد باید آن را بیاموزند. شاید شما خودتان کسی باشید که همدردی بالایی با دیگران دارد اما کسی برای شنیدن حرف های شما وجود ندارد یا وقت نمی گذارد. مشاوره روانشناسی این امکان را می دهد تا بدون نگرانی و ترس از سوء استفاده یا قضاوت بتوانید از رازهای نگفته خودتان با فردی قابل اطمینان صحبت کنید.