یادگیری مغزمحور، جز‌ء جدایی‌ناپذیر زندگی انسان‌ها است. حتی زمانی که به آن فکر نمی‌کنیم نیز یادگیری اتفاق می‌افتد. محیط‌های یادگیری از عناصری تشکیل شده‌اند که در کنار هم معنادار می‌شوند. ویژگی‌ها و کیفیت هر کدام از این عناصر در شکل‌گیری رفتارهای مختلف مؤثرند. در تعلیم و تربیت، در یک نگاه سیستمی، چگونگی معماری مدارس و عناصر تشکیل دهنده آن مثل رنگ، نور، صدا و تجهیزات می‌توانند در کنار سایر عوامل آموزشی و تربیتی اثرات قابل توجهی بر یادگیری دانش‌آموزان باقی گذارند. روانشناسان محیطی نیز با مطالعه‌ی الگوهای رفتاری کودکان و نوجوانان در فضاهای آموزشی به موارد اثرگذار مانند مساحت مدرسه، رنگ و نورپردازی اشاره کرده‌اند.
تأثیر رنگ و نورپردازی
رنگ به عنوان اصلی‌ترین جلوه فضاهای آموزشی می‌تواند بر شادابی و کارکرد دانش‌آموزان اثر بگذارد. ساخت فضایی کودکانه و صمیمانه از ملزومات اصلی هر مدرسه است. فضایی به دور از هیاهوی دنیای واقعی، بزرگ، پر از شادی با رنگ‌های زیبا، که در آن کودک فرصت بیان افکار تازه و پرورش و رشد استعدادهایش را داشته باشد. رنگ با تأثیر برناخودآگاه دانش‌آموزان می‌تواند نقش مهمی در خلاقیت کودکان و رشد آنها داشته باشد. در مورد نورپردازی استفاده از نور طبیعی خورشید که از پنجره‌ها تامین می‌شود بهترین گزینه است.
تقسیم‌بندی فضای آموزشی
فضای آموزشی از دید معماری شامل فضای باز و فضای بسته یا مسقف است. فضاهای بسته به این شکل دسته‌بندی می‌شوند:
- فضاهای تدریس شامل کلاسهای نظری و کارگاه‌ها
- فضاهای پرورشی مانند سالن اجتماعات، سالن امتحانات، سالن ورزشی، کتابخانه، اتاق مشاوره
- فضاهای رفاهی و خدماتی شامل اتاق تغذیه، بوفه و آبدارخانه
- فضاهای اداری شامل اتاق‌های مدیر، معاونان و حسابداری
- فضاهای ارتباطی مانند راه پله ها و راهروها
در دانش روانشناسی محیط، فضای مدرسه باید پاسخگوی نیازهای جسمی و عاطفی کودک بوده و باعث افزایش خلاقیت شود. از این رو لازم است تمامی امکانات مدرسه در فضاهای تفکیک شده در اختیار دانش‌آموزان قرار گیرد. به طور مثال فضای زیبا و آرام کتابخانه‌ی مدرسه لازم است با همفکری معماران داخلی و مروجان کتابخوانی طراحی شده و دانش‌آموزان را به تفکر و پژوهش دعوت کند.
در طراحی فضاهای باز باید تمامی نیازهای دانش‌آموزان به فعالیت‌های فیزیکی و رشته‌های مختلف ورزشی در نظر گرفته شود و دانش‌آموزان مقاطع مختلف به تفکیک و ایمن از امکانات سالن ورزشی و حیاط مدرسه استفاده کنند. ظرفیت مکانی را می‌توان به عنوان یک عامل اساسی تعیین کننده‌ی سطوح آموزشی در فضاهای باز در نظر گرفت. اندازه و ابعاد این سطوح ها باید به گونه‌ای باشد که بتواند جوابگوی جمعیت دانش‌آموزان استفاده کننده از واحد آموزشی یا تفریحی باشد.
طراحی فضاهای تدریس
شکل استاندارد کلاسهای درس به صورت مربع یا مستطیل است. ابعاد کلاس با توجه به تعداد افراد، مقطع تحصیلی و نوع درس متفاوت است. مطابق با استانداردهای جهانی فضای لازم به ازای هر دانش‌آموز در کلاس درس نظری ۲ متر مربع و برای کلاسهای هنری ۴مترونیم است. ارتفاع کلاسهای درس حدود ۳ متر و کف کلاس‌ها باید از پوشش غیرلغزنده باشد.
طراحی آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها
تعداد آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های مدرسه بستگی به تعداد فعالیت‌های فوق برنامه‌ی مدرسه دارد. محیط کارگاه علاوه بر بزرگی باید برای دانش‌آموزان ایمن باشد. با توجه به برنامه‌های فوق‌برنامه در مدرسه به طور معمول دونوع کارگاه داریم:
کارگاه‌های درسی: در این کارگاه‌ها نیاز به ابزار صوتی و تصویری قوی برای برقراری ارتباط مجازی و همین‌طور امکان ضبط و تولید محتوا وجود دارد. مانند کارگاه زبان یا کارگاه امداد و نجات.
کارگاه‌های فنی: کارگاه‌هایی هستند که در آنها تجهیزات فنی و مکانیکی وجود دارد و سیستم برق و شبکه‌ای منحصر به خود را داراست. مانند کارگاه رباتیک یا کارگاه نجاری.
طراحی فضاهای پرورشی
آنچه در طراحی فضاهای پرورشی و عمومی مدرسه مهم است فضای متناسب با تعداد دانش‌آموزان است. به‌طور مثال سالن اجتماعات مدارس باید دارای سن مجهز، سیستم صوتی، اتاق پشت صحنه، ورودی و خروجی متناسب با تعداد دانش‌آموزان و حتی اولیای آنها باشد تا در همایش‌ها، جلسات و امتحانات پاسخگوی نیاز مدرسه باشد.
طراحی فضاهای اداری و رفاهی
مهم‌ترین مسئله در طراحی فضاهای دفتری و رفاهی دسترسی به آن‌هاست. بهتر است فضاهای اداری در طبقات اول و دوم فضای آموزشی قرار بگیرد تا حضور دانش‌آموزان و به صورت کلی افرادی که در محیط آموزشی رفت‌وآمد می‌کنند را تحت نظر بگیرند. جاگیری کلاس ها در طبقات مختلف به سن دانش‌آموزان و پایه تحصیلی آنها بستگی دارد. به طور مثال بهتر است که طبقات پایین را به مقاطع ابتدایی اختصاص بدهند.
طراحی فضاهای ارتباطی
دانش‌آموزان حق دارند در محیطی امن درس بخوانند و بازی کنند و از آنجا که زمان زیادی را راهروها و راه‌پله‌های مدرسه می‌گذرانند لازم است طراحی این فضاها مختص مدرسه و طبق اصول و قواعد باشد مثلاً برای پلکانی که دارای بیش از سه پله هستند باید حتما نرده طراحی شود و ارتفاع نرده برای کودکان از ۷۵ تا ۸۰ سانتی‌متر باشد. مهم‌تر از همه فضاهای ارتباطی باید به معنای واقعی رابط و تسهیل‌کننده‌ی رفت‌وآمد دانش‌آموزان به حیاط و کلاسهای درس باشد.
تحقیقات نشان داده که آن دسته از کودکانی که در مدارسی باکیفیت درس خوانده‌اند پیشرفت‌های آموزشی بیشتری داشته‌اند. و با توجه به این‌که هدف معماری خلق فضاهایی متناسب با شأن انسان است لازم است مدارس برای تهیه‌ی امکانات استاندارد و در شأن دانش‌آموزان تلاش کنند. مجتمع آموزشی فرهنگ یکی از مدارسی است که از همان بدو تأسیس با هدف مجتمع آموزشی ساخته شده و کلیات مؤلفه‌های معماری مناسب آموزش را رعایت کرده است.
مجتمع آموزشی پسرانه‌ی فرهنگ تهرانپارس دارای فضای آموزشی استاندارد در دو هزار متر مربع زمین و چهارهزار متر مربع بنا است. این مدرسه دارای امکاناتی نظیر سالن اجتماعات، سالن ورزشی سرپوشیده، زمین چمن مصنوعی، زمین والیبال و بسکتبال، استودیو ، اتاق بازی، آزمایشگاه، کارگاه‌های برق، رباتیک، نجاری و… است و همچنین گواهینامه‌ی مدرسه ایمن را داراست.
