اختلال پردازش شنیداری AND یا اختلال پردازش شنیداری مرکزی CAPD که اصطلاحاً بدشنوایی گفته می‌شود، یک مشکل شنوایی است که در حدود ۵ درصد کودکان که به مدرسه می‌روند از این اختلال رنج می‌برند.
کودکان مبتلا به این اختلال نمی‌توانند همانند گروه همسالان خود آن چه را که می‌شنوند به طور کامل پردازش کنند چون سیستم عصبی آنها در دریافت و پردازش داده‌های صوتی هماهنگ نیست.
میتوان گفت یک مانع با مسیر عصبی عبور صداها (به ویژه گفتار) به سمت مغز تداخل دارد و باعث بروز CAPD می‌گردد.
غربالگری
کودکان بدشنوا، درآزمون‌های پایه شنوایی مثل اودیومتری تون خالص یا اودیومتری گفتاری آستانه‌ها، نتایج طبیعی دارند اما برای فهم گفتار در محیطهای پرچالش شنیداری مانند: محیطهای پرسروصدا دچار مشکل می‌شوند.
چون آزمون غربالگری شنوایی کودکان که درطرح سنجش سلامت قبل از ورود به مدرسه انجام می‌شود جزء تست‌های پایه شنوایی بوده و حساسیت لازم برای تشخیص بد شنوایی را ندارد لذا والدین باید نسبت به علائم این اختلال آگاه باشند و در صورت مشاهده آن درفرزند دلبندشان سریعاً با یک اودیولوژیست مجرب مشاوره کنند.
پیش آگاهی
کودکان بد شنوا وقتی به ۷ سالگی رسیده و وارد مدرسه می‌شوند نیاز به یادگیری را بیش از پیش درک می‌کنند. ازسویی اگر بد شنوایی آنها به درستی تشخیص داده نشود مشکلات عدیده‌ای را در یادگیری از راه شنوایی خواهند داشت ممکن است نسبت به همسالان خود افت تحصیلی و یا حتی عدم رغبت به مدرسه را نشان دهند.
بسیارند کودکانی که ظاهری طبیعی دارند، رشد جسمی و هوش نسبتاً عادی دارند، به خوبی صحبت می‌کنند، مانند سایر کودکان بازی و ارتباط برقرار می‌کنند، فعالیت‌های خود را در منزل به خوبی انجام می‌دهند و کاملاً عادی رفتار می‌کنند، ولی وقتی به مدرسه می‌روند، دریادگیری مشکلات جدی دارند. چنین افرادی ممکن است دچار اختلال یادگیری باشند. اختلالات یادگیری ممکن است با یکی از نشانه‌های زیر همراه باشند:
اختلال گفتاری، اختلال نوشتاری، اختلال خواندن و اختلال در حساب کردن.
دو وظیفه عمده دستگاه شنوایی توانایی شنیدن و مهارت گوش دادن است.
شنیدن یعنی اینکه صداها و اطلاعات شنوایی از محیط اطراف جمع آوری و وارد سیستم شنوایی می‌شود.
مهارت گوش دادن یا پردازش شنیداری یعنی صداهایی (صداهای غیرگفتاری و گفتاری) که شنیده شده مورد تجزیه تحلیل قرار گیرد.
بد شنوایی یعنی با وجود شنیدن هنجار، مشکل گوش دادن یا نقص در تفسیر اطلاعات شنیده شده وجود دارد.
علایم درخردسالی و نوزادی
علایم CAPD بسته به شدت بیماری که از خفیف تا شدید، متغیر است و می تواند حالت‌های بسیار متفاوتی داشته باشد. اگردرکودک یا دانش‌آموز خود این علائم را مشاهده کرده‌اید باید به بدشنوایی او مشکوک شوید:
- واکنش زیاد و ناگهانی به صداها
- عدم تمایل به برقراری ارتباط با همسالان
سابقه ابتلا به التهاب گوش، سرماخوردگی‌های مکرر و آلرژی سیستم تنفسی
علایم در سن ۲ تا ۵ سالگی
از نشانه‌های شایع این سنین می توان به موارد زیر اشاره کرد:
علاقه‌مندی زیاد به موسیقی
تاخیر در یادگیری کلمات
عدم علاقه در گوش دادن به داستان
عدم تمایل به بازگویی داستان
حواس پرتی هنگام گوش دادن به داستان
در حال حاضر در جوامع در حال توسعه مهمترین چالش در زمینه بد شنوایی تشخیص درست و به هنگام آن برای پیگیری روند درمان است.
علل بروز بدشنوایی چیست؟
بدشنوایی یک اختلال در سیستم اعصاب مرکزی می‌باشد که فرد مبتلا با اینکه در محیطهای ساکت مشکلی در شنیدن ندارد ولی وقتی وارد اجتماع می‌شود در محیط‌هایی که نویز زمینه وجود دارد کلمات را کامل متوجه نمی‌شود و مشکلات شنوایی متعددی بروز می‌دهد.
بروز بدشنوایی علل زیادی دارد که برخی شناخته شده واکثر آنها ناشناخته‌اند.
بدشنوایی صرفاً به دلیل یک عامل خاص ایجاد نمی‌شود و چندین علت در ابتلا به آن نقش دارند. مشکلات زیر از مهمترین علل ایجاد بدشنوایی هستند:
- سابقه ابتلا به عفونت‌های مکرر گوش میانی
- آسیب‌های پنهان گوش داخلی (بخش حلزونی)
- نارس به دنیا آمدن
- تب بسیار شدید (بالای ۳۹ درجه) در دوران نوزادی خردسالی
- آسیب‌های وارد شده به مغز
- تولد همراه با تروما (زایمان بسیار طولانی، استفاده از فورسپس، مسدود بودن کانال تولد)
- سابقه ژنتیکی
ویژگی‌های بد شنوایی چیست؟
- با صدای بلند صحبت کردن
- با صدای بلند به تلویزیون گوش دادن
- زمزمه کردن با خود
- مشکل گوش دادن در محیط شلوغ
- درست نشنیدن کلمات
- ضعف در یادگیری خواندن
- خواندن و تلفظ ضعیف کلمات
- عدم توانایی تمایز حروف و اصوات گفتار
- عدم توانایی تلفظ اصوات به شکل مجزا از یکدیگر(به ویژه مصوت‌ها)
- تکرار مداوم “ها؟”، “چی؟” ، “متوجه نمی‌شوم چی می‌گی؟”
- حواس‌پرتی مداوم با سر و صدای محیط
- ضعف در سازمان دادن به اطلاعات کلامی
- بی ثباتی در پاسخ به اطلاعات شنیداری
- ضعف در توجه کردن به دستورات شفاهی
- ضعف در یادگیری ترانه‌ها یا سرودهای کودکانه، ضعف در مهارت تقلید آواز خواندن، ریتم و آهنگ موسیقی
- تاخیر در پاسخ دادن به دستورات شفاهی
- خستگی مفرط در هنگام گوش دادن طولانی مدت
آشنایی با علایم رفتاری افراد بدشنوا
اختلال پردازش شنیداری به این معناست که با وجود هنجار بودن آستانه‌های شنوایی ( عدم وجود کم شنوایی) در بازشناسی، تمایز و درک اطلاعات شنیداری نقص وجود دارد. به عبارت دیگر با وجود اینکه توانایی شنیدن خوب است، مهارت گوش دادن به خوبی شکل نگرفته است. از آنجا که گوش دادن اساس رشد مهارت گفتار و زبان، یادگیری و برقراری ارتباط است به دنبال مشکلات گوش دادن در سایر مهارت‌ها نیز اختلال ایجاد می‌شود.
به عنوان مثال کودکانی که دارای اختلال پردازش شنیداری هستند در حضور سر و صدا به سختی گوش می‌دهند، از نظر شنیداری خیلی زود خسته می‌شوند و این باعث می‌شود در محیط کلاس درس توانایی یادگیری خوبی نداشته باشند. این کودکان دائماً درخواست تکرار دستورات را دارند و … . اختلال پردازش شنیداری با مشکلات دیگری مثل اختلالات گفتار و زبان، بیش فعالی، نقص توجه، اختلال یادگیری، اختلال طیف اتیسم و… نیز همراه می‌باشد.
همانطور که تشخیص و مداخله‌ی زود هنگام کم شنوایی بسیار مهم است در مورد مهارت گوش دادن نیز این موضوع اهمیت دارد و باید شرایط ارزیابی، تشخیص و مداخله‌ی زود هنگام مشکلات گوش دادن در هر شرایط سنی را فراهم کنیم. در مورد ارزیابی اختلال پردازش شنیداری روش‌ها و مدل‌های مختلفی وجود دارد.
برای آشنا شدن با موضوع اختلال پردازش شنیداری، بدشنوایی و مشکلات گوش دادن این مطالب را دنبال کنید.
در این مجموعه از پادکست‌ها قصد داریم با موضوع “آشنایی با علایم رفتاری افراد بدشنوا” با شما صحبت کنیم.
ردیف۱: از علایم شایع در کودکان بدشنوا حساسیت بیش از حد به صدا است.
کودکانی که حساسیت بیش از حد به صدا دارند از بعضی صداهای بلند بیزارند و محیطهای پر سر و صدا را دوست ندارند. این دانش‌آموزان همیشه از سروصدای بچه‌ها در کلاس درس شکایت می‌کنند و می‌گویند با صدای بچه‌ها حواسشان پرت می‌شود.
ردیف ۲: از علایم کودکان بدشنوا درخواست تکرار دستورات و گفته‌ها می‌باشد.
کودکان بدشنوا اکثر مواقع می‌خواهند چیزهای گفته شده را دوباره تکرار کنیم یا به عبارت دیگر دائماً “ها ها ؟؟” “چی چی؟” می‌کنند. با این کودکان آهسته و شمرده صحبت کردن به درک و فهم گفتار آنها کمک می‌کند.
ردیف۳ : کودکان بدشنوا در اکثر مواقع با تاخیر پاسخ می‌دهند و به صدای برنامه‌ی مورد علاقه‌شان آنقدر دقت می‌کنند که از اطرافشان غافل می‌شوند.
به نظر می‌رسد کودکان بدشنوا بیشتر با دیدن یاد می گیرند و به انجام کارها و بازی‌هایی که دیداری است علاقه‌ی بیشتری نشان می‌دهند تا شنیداری. به همین دلیل زمانی که به انجام کارهای دیداری مثل تماشای برنامه‌ی مورد علاقه‌ی خود می‌پردازند به نظر می‌رسد گوش‌هایشان را خاموش می‌کنند و از صداهای اطراف غافل می‌شوند.
ردیف۴ : کودکان و دانش‌آموزان بدشنوا در مهارت گوش دادن در محیطهای پرسروصدا و شلوغ مشکل دارند.
کودکان و دانش آموزان بدشنوا توانایی گوش‌دادن در محیطهای پرسر و صدا را ندارند و با کوچکترین صدایی حواسشان پرت می‌شود. مثال واضح این است که این کودکان دوست دارند صدای برنامه‌ی مورد علاقه‌شان را بلند کنند یا اگر موقع گوش دادن به برنامه‌ی مورد علاقه‌شان صدای مزاحمی وجود دارد سعی بر ساکت کردن و حذف آن صدا دارند.
ردیف۵ : از علایم شایع در کودکان و دانش‌آموزان بدشنوا، خستگی شنیداری زود هنگام است.
از آنجا که کودکان و دانش‌آموزان بدشنوا برای حذف صداهای مزاحم و توجه به صدای مخاطب (مثل صدای معلم در کلاس درس) و به عبارت دیگر”گوش دادن” باید تلاش بیشتری کنند، معمولاً این کودکان زود خسته و کلافه می‌شوند.
ردیف۶ : از علایم رفتاری در افراد بدشنوا این است که با کوچکترین صدایی حواسشان پرت می‌شود.
از آنجا که سیستم شنوایی افراد بدشنوا عملکرد مناسبی ندارد، در این افراد در حضور سر و صدا نقص توجه و تمرکز مشاهده می‌شود. افراد بدشنوا در حضور سر و صدا قادر به انجام تکالیف و کارهایی که نیاز به توجه و تمرکز دارد نیستند.
ردیف۷ : افراد بدشنوا در حافظه‌ی کوتاه مدت و کاری شنیداری ضعف دارند و به نظر می‌رسد فراموشکار باشند.
به نظر می‌رسد افراد بدشنوا، می‌شنوند ولی گوش نمی‌دهند. برای آنها لازم است اغلب دستورات و مواد آموزشی تکرار گردد. دانش‌آموزان بد شنوا در یادآوری اطلاعاتی که به صورت شفاهی دریافت کرده‌اند مثل تکالیف و گفته‌های معلم در کلاس درس مشکل دارند.
ردیف۸ : کودکان بدشنوا اغلب کلمات را با هم اشتباه می‌کنند.
کودکانی که بدشنوایی دارند اغلب تاخیر گفتار دارند و ممکن است در تلفظ حروف و کلمات مشکل داشته باشند و با کلماتی با صدای مشابه، سردرگم شوند. ( مثل: توپ / توت ) .
ردیف۹: دانش‌آموزانی که بدشنوایی دارند تمایلی به خواندن کتاب ندارند.
دانش‌آموزان بدشنوا اغلب در روخوانی و صداسازی (هجی کردن) کلمات ناآشنا مشکل دارند. افراد بدشنوا در درک این که چطور با ترکیب صداهای مختلف کلمات ساخته می‌شود نقص دارند.
ردیف۱۰: افراد بدشنوا ممکن است در حل مساﺋل ریاضی ضعف داشته باشند.
افراد بدشنوا ممکن است در رعایت توالی و ترتیب آنچه می‌شنوند ضعف داشته باشند که باعث می‌شود در انجام کارهایی که ترتیب آنها مهم است دچار مشکل شوند. به عنوان مثال دانش‌آموزان بدشنوا، در حل مساﺋل ریاضی که علاوه بر فهم آنها، انجام مراحل حل آنها به ترتیب نیاز است، مشکل دارند.
ردیف۱۱: کودکان بدشنوا در برقراری ارتباط و تعاملات اجتماعی مشکل دارند.
کودکان بدشنوا در بیان احساسات و عواطف مشکل دارند و هنگامی که در مورد احساسات و وقایع اتفاق افتاده در حال بحث است، ممکن است چیزهایی بگویند که بی ربط است.
ردیف۱۲ : کودکان بدشنوا نمی‌توانند معانی نهفته (مفاهیم انتزاعی) و ژرف را درک کنند.
کودکان بدشنوا در درک مفاهیم انتزاعی مشکل دارند و اغلب از شما می‌خواهند که لطیفه ها و چیزهای دیگر را توضیح دهید که معنای آن ها برای دیگران کاملاً آشکار است.
ردیف۱۳ : کودکان بدشنوا دایره واژگان پایینی دارند و اغلب ممکن است مشکلات گفتار و زبان داشته باشند.
در بعضی از کودکان بدشنوا اختلال گفتار و زبان به صورت عدم توانایی تمایز حروف و اصوات گفتاری، عدم توانایی تلفظ اصوات به شکل مجزا از یکدیگر(به ویژه مصوت ها) و… مشاهده می‌شود.
درمان و توانبخشی
خدمات توانبخشی به دو شکل کلاسیک و غیرکلاسیک انجام می‌گیرد.
در توانبخشی کلاسیک از تکنیک‌های بهبود مهارت شنوایی دوگوشی، تقویت مهارت مکان‌یابی صدا، بهبود عملکرد درک کلمات در محیط شلوغ و تکنیک‌های حساسیت زدایی نسبت به اصوات مزاحم استفاده می‌شود.
خدمات توانبخشی غیرکلاسیک شامل استفاده از انواع روش‌های صدا درمانی ( Tomatis) و همگام سازی امواج مغزی(همی سینک) می‌باشد.
به یک ادیولوژیست مراجعه کنید و مسئله را با او در میان بگذارید. روانشناس و گفتاردرمان در ارجاع کودک به شنوایی‌شناس نقش مهمی دارند و حتی بعد از تشخیص نیز می‌توانند در نقش حامی و درمانگر درکنار شنوایی‌شناس و درقالب تیم توانبخشی به کودک کمک کنند.
سیستم شنوایی کودک تا سن ۱۵سالگی در حال تکامل است پس کودکانی که زودتر تشخیص بدشنوایی داده شده‌اند می‌توانند با تقویت مهارت‌های ارتباطی در طول زمان تکامل سیستم شنیداری، به بهتر شدن اختلال کمک کنند. بعد از مرحله تشخیص توسط آزمون‌های شنیداری مخصوص روند درمان و توانبخشی آغاز می‌شود. این پروسه شامل مشاوره، گفتار درمانی و استفاده از کمک افزارهای شنیداری مثل سیستم FM است. سیستم FM، نویزمحیطی را برای کودک کاهش داده و باعث می‌شود صدای آموزگار واضح‌تر به کودک برسد که در نهایت تقویت مهارت‌های شنیداری او را باعث می‌شود به عنوان توصیه پایانی، والدینی که کودک بد شنوایی دارند بهتر است بیشتر با او وقت گذرانده و به او اعتماد به نفس دهند. آموزگار کودک خود را در جریان اختلال و دوره درمان او قرار دهند. رژیم غذایی سالم و مقوی، سبک زندگی آرام وکم تنش، داشتن محیط مطالعه آرام و بی سر و صدا می‌تواند در روند درمان کودک و تعامل بهتر او با هم سالان موثر باشد.
