اختلالات روحی چیست؟
«اختلالات روحی به مجموعه‌ای از وضعیت‌های روانی گفته می‌شود که بر توانایی دانش‌آموز در تفکر، احساس، رفتار و تعامل با دیگران تأثیر می‌گذارند. این اختلالات فقط به بزرگسالان محدود نیستند؛ بسیاری از کودکان و نوجوانان در دوره تحصیل در معرض این وضعیت‌ها قرار می‌گیرند؛ زیرا آن‌ها در مرحله رشد، نوسانات روانی، فشارهای تحصیلی و اجتماعی، و تغییرات هورمونی را تجربه می‌کنند. مطالعات نشان می‌دهند که اختلالات روانی در کودکان ـ نوجوانان اگر به‌موقع تشخیص داده نشده و مداخله نشوند، می‌توانند به اختلالات مزمن در بزرگسالی منجر شوند.
چرا باید در محیط مدرسه به «اختلالات روحی» توجه شود؟
دوره‌ی مدرسه و نوجوانی، زمانی است که فشارهای تحصیلی، تغییرات جسمانی، روابط همسالان و نیاز به هویت‌یابی به اوج می‌رسد. اگر اختلال روحی در این دوره تشخیص داده نشود:
- عملکرد تحصیلی کاهش می‌یابد؛ تمرکز، حافظه، حضور در کلاس مختل می‌شود. Pupils News Agency+1
- روابط با هم‌کلاسی‌ها، معلمان و خانواده دچار تنش می‌شود؛ ممکن است دانش‌آموز کناره‌گیری کند یا پرخاشگر شود. کلینیک‌های روانشناسی هفتاد+1
- مسیری برای بروز مشکلات رفتاری، ترک تحصیل یا ورود به مرحله بزرگسالانه با مشکلات روانی بیشتر باز می‌شود. Dr. Mehdi Karimi
پس مدرسه‌ای که می‌خواهد محیطی پویا، امن و مؤثر برای یادگیری فراهم کند، نمی‌تواند سلامت روانی دانش‌آموزان را نادیده بگیرد.
شایع‌ترین انواع اختلالات در دانش آموزان
در ادامه به چند نوع از شایع‌ترین اختلالات پرداخته می‌شود:
اختلال اضطراب
اختلال اضطراب مجموعه‌ای از وضعیت‌هاست که در آن دانش‌آموز مکرراً دچار نگرانی، ترس یا استرس فراتر از میزان متناسب با موقعیت می‌شود. این اضطراب می‌تواند باعث شود که دانش‌آموز از حضور در مدرسه، فعالیت اجتماعی، تکالیف درسی یا امتحانات اجتناب کند. Doctoreto+1 علائمی مانند بی‌قراری، مشکلات خواب، تپش قلب، تهوع یا سردرد مکرر گزارش شده‌اند. Pupils News Agency تشخیص زودهنگام اهمیت دارد زیرا ادامه این حالت می‌تواند به افت تحصیلی و انزوای اجتماعی منجر شود.
افسردگی
افسردگی در دانش‌آموزان ممکن است با نشانه‌هایی چون کاهش علاقه به فعالیت‌هایی که قبلاً لذت‌بخش بودند، کاهش انرژی، احساس ناامیدی، اختلال خواب و اشتها، کناره‌گیری از دوستان یا کاهش عملکرد تحصیلی ظاهر شود. Doctoreto+1 اگر والدین، معلمان یا مشاوران مدرسه این علائم را ببینند، باید جدی گرفته شود؛ چرا که افسردگی می‌تواند مسیر به سوی خودکشی یا اختلالات مزمن روانی را هموار کند.
اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی (ADHD)
اگرچه این اختلال بیشتر در حوزه عصبی مطرح می‌شود، ولی ویژگی‌های رفتاری آن مثل ناتوانی در توجه، تکانشگری، فعالیت بیش‌ازحد یا ترکیبی از این‌ها، در محیط مدرسه بسیار تأثیرگذار است. Neuron Clinic+1 این وضعیت اگر تشخیص داده شود، می‌توان با مداخلات آموزشی، رفتاری و حمایتی آن را کنترل کرد؛ اما اگر نادیده گرفته شود، هم بر تحصیل تأثیر می‌گذارد و هم ممکن است باعث ایجاد اختلالات ثانویه مثل اضطراب یا افسردگی شود.
اختلالات رفتاری و هیجانی
شامل مشکلاتی مانند پرخاشگری، عدم رعایت قوانین مدرسه، گوشه‌گیری، رفتارهای ضد اجتماعی یا انزوای شدید است. مطالعات نشان می‌دهند که تقریباً یک پنجم کودکان و نوجوانان در دوره‌ای از عمر خود با مشکلات روانی ـ رفتاری مواجه می‌شوند که اگر مداخله نگردد، آثار بلندمدتی خواهند داشت. Dr. Mohammad Khani این گروه نیازمند مداخله هم از طرف مدرسه (معلمان، مشاوران) و هم خانواده هستند.
چگونه می‌توان اختلالات را در مدرسه شناسایی و مداخله کرد؟
تشخیص زودهنگام و مداخله به موقع، کلید کاهش عوارض بلندمدت اختلالات است. در مدرسه فرهنگ، پیشنهاد می‌شود:
- آموزش معلمان برای شناسایی نشانه‌های اختلالات روحی؛ تغییرات ناگهانی در رفتار، افت تحصیلی ناگهانی، کناره‌گیری از جمع، هیجانات شدید از جمله علائم اولیه هستند. پذیرش24
- همکاری مستمر با والدین؛ اطلاع‌رسانی درباره اهمیت سلامت روان، ارائه راهنماهایی به والدین برای مواجهه با نشانه‌ها، و ترغیب آن‌ها به پیگیری تخصصی در صورت نیاز.
- طراحی برنامه‌های مداخله‌ای آموزشی و روان‌شناختی؛ افزون بر فعالیت‌های کلاس، ارائه کارگاه‌ها و آموزش مهارت‌های زندگی، مهارت مقابله با استرس، تنظیم خواب، مدیریت هیجان.
- پیگیری و ارجاع به متخصصین در مواقعی که اختلال شدت یافته یا عملکرد دانش‌آموز به شکل جدی مختل شده است؛ مداخلات روان‌درمانی و درمان دارویی (در صورت لزوم) باید توسط روان‌شناس یا روان‌پزشک صورت گیرد. Doctoreto
مدرسه فرهنگ با رویکردی پیشگیرانه و حمایتی به اختلالات شایع میان دبیرستانی‌ها مانند اضطراب، افت انگیزه، افسردگی یا اختلال تمرکز رسیدگی می‌کند. مشاوران متخصص مدرسه با برگزاری جلسات فردی و گروهی به دانش‌آموزان کمک می‌کنند احساسات و چالش‌های خود را بشناسند و مدیریت کنند. کارگاه‌های مهارت زندگی و مدیریت استرس به‌صورت منظم برگزار می‌شود تا آگاهی دانش‌آموزان افزایش یابد. ارتباط نزدیک میان مشاوران، معلمان و والدین برقرار است تا روند پیشرفت روحی و تحصیلی هر دانش‌آموز پیگیری شود. هدف نهایی، ایجاد محیطی امن، آرام و انگیزه‌بخش برای رشد شخصی و تحصیلی دانش‌آموزان است.
